Krap een maand geleden opende Scotch & Soda een tweede winkel in de Wolvenstraat, voor de jeanscollectie van Amsterdams Blauw. Ook modemerken als Onitsuka Tiger, Lee, Closed en Red Wing Shoes hebben een winkel in één van de Negen Straatjes. Het populaire Zweedse modemerk Filippa K komt in de Wolvenstraat op nummer 6, waar nu nog Laura Dols zit. ‘Het dorpse sfeertje verdwijnt steeds meer.’
Door: Bregje Lampe | Eerder gepubliceerd op 10 september 2011 in Het Parool (PS van de Week)
“De verandering is een jaar of vijf geleden ingezet. Vroeger kende ik iedereen als ik door de straatjes liep. Nu niet meer. Veel zelfstandige winkeliers zijn al vertrokken. En die trend zet door,” zegt Marijke Bijkerk (62), die meer dan dertig jaar geleden tweedehandswinkel Lady Day opende in de Hartenstraat. Bijkerk praat snel verder. Ze wil niet overkomen als iemand die beweert dat vroeger alles beter was. “Ik ben blij dat het een bruisende buurt is geworden. Het begint hier steeds meer op een hippe wijk als het Londense Notting Hill te lijken. Maar ik vind het wel jammer dat er steeds meer modemerken komen die ook al winkels op de Leidsestraat of de PC Hooft hebben. Dat soort zaken tast het bijzondere karakter van de buurt aan.”
De basis voor het bijzondere karakter van de dwarsstraten in het gebied tussen Raadhuisstraat, Singel, Leidsegracht en Prinsengracht werd gelegd in de jaren tachtig. Toen hippies als Marijke Bijkerk, Laura Dols en Djoeke Wessing (Art Deco) hun intrek namen in de straatjes. Tot die tijd was het een vergeten buurt. Ga maar na: toen Marijke Bijkerk zo’n 36 jaar geleden met Lady Day begon, zat in de Hartenstraat nog geen enkele modewinkel. Wel een kantoorboekhandel. Een winkelbuurt werd het pas nadat Bijkerk, Dols, Wessing en een aantal andere ondernemers waren begonnen met de verkoop van tweedehands kleding, meubels, lampen, leer en curiosa.
Laura Dols: “Ik ben hier 35 jaar geleden begonnen, toen ik 22 was. De Wolvenstraat was toen nog een raar straatje, met onder meer een alcoholistische groenteman, een obscure touwenwinkel en een elektronicazaak, gerund door een man die altijd op sokken liep. Een heel ander sfeertje dan het nu heeft. Het was gezellig. Ik woonde achter de winkel en stond gerust voor een grote groep mensen te koken terwijl de winkel open was. Dat dorpse sfeertje, met een mix van creatieve en intellectuele types, verdwijnt.”
Zien en gezien worden
Tegenwoordig is de buurt, vooral op zaterdag, een populaire plek om te zien en gezien te worden. Zwaar opgemaakte jonge vrouwen, jongens met designbrillen uit de buurt, toeristen en dagjesmensen stiefelen door de straatjes. Het gebied is nog net geen Cornelis Schuytstraat. Als die straat champagne was, dan zouden de Negen Straatjes op zijn minst prosecco zijn. In elk geval geen bier of wijn; daarvoor zijn veel winkels te prijzig en te eigenzinnig. En juist dat eigenzinnige karakter van de buurt dreigt volgens de ondernemersvereniging verloren te gaan met de komst van winkelketens als Cos en Filippa K.
“Ik vind het jammer dat er steeds meer komen. Op die manier valt er steeds minder te ontdekken. Het zou zonde zijn als hier straks alleen nog maar jeanswinkels zitten,” zegt Elza Matthijssen van Lock, Stock & Barrel, een populaire boetiek die vijf jaar geleden opende in de Hartenstraat. “Ik hou er niet van om te zeggen dat vroeger alles beter was,” zegt Laura Dols, “maar het was wel leuker. De straatjes waren toen veel toegankelijker voor jonge mensen die een bedrijf wilden starten.”
Dols ziet niet alleen het publiek veranderen, maar ook de ondernemers. De voorhoede verdwijnt uit de straatjes: de creatievelingen die begin jaren negentig de pandjes betrokken die waren opgeknapt door Stadsherstel. Samen besloten ze in die bloeiperiode om hun krachten te bundelen en de kleine winkeltjes in de straten te promoten. Ze waren het zat dat alle aandacht altijd maar naar de Jordaan ging. Djoeke Wessing van ArtDeco richtte een ondernemersverening op die de naam De 9 Straatjes kreeg en het gebied bekendheid gaf als een boeiend winkelgebied. Met succes. Inmiddels gelden de dwarsstraten, met een mix van eigenzinnige winkels zoals de Witte Tanden Winkel en de Kaaskamer, boetieks als Lock, Stock & Barrel en bekende merken als Lee, Fred Perry en het Nederlandse Scotch & Soda, zelfs internationaal als the place to be.
Stijgende huurprijzen
Maar de populariteit van het gebied heeft een nadeel: de huren zijn flink gestegen. Volgens het laatste rapport van vastgoedadviseur DTZ ligt de gemiddelde huur nu op vijfhonderd tot zevenhonderd euro per vierkante meter; deze markthuurprijs geldt voor nieuwe huurders. Voor gevestigde huurders – die liever niet bekend maken wat ze betalen – gelden andere regels. Winkels in de Negen Straatjes hebben gemiddeld een oppervlakte van zeventig tot tachtig vierkante meter. De zelfstandige ondernemers zijn bang dat de grote ketens straks de enige zijn die de huur nog kunnen opbrengen. “We gaan aan onze eigen roem ten onder,” zegt Bijkerk van Lady Day. “Zonde, want dit gebied is een belangrijke pleisterplaats voor toeristen in de stad,” zegt Dols.
Straatmanager Lony Scharenborg vindt het weliswaar eervol dat grote merken voor de straatjes kiezen, maar ook zij is bang dat met de toename van kledingwinkels van grote merken het karakter van de buurt verdwijnt. Bijna alle zelfstandige winkeliers die er nu nog zitten, zoals bakker Paul Année, Koffiehuis de Hoek, Art Deco, de Kaasmaker en de Witte Tanden Winkel, zijn eigenaar van hun pand. Bijkerk van Lady Day vertrekt binnenkort uit de buurt. Na een lucratief aanbod besloot ze het pand, dat haar eigendom is, te verkopen. En geef haar eens ongelijk. Bijkerk is 62; ze vindt het vreselijk jammer om met de winkel te stoppen – ze hoopt nog steeds dat iemand de zaak op een andere locatie wil voorzetten – maar ze moet ook aan haar eigen oudedagsvoorziening denken.
Haar winkelpand is nu eigendom van Singeldam Vastgoed, dat een groot deel van de panden in de Negen Straatjes bezit. Singeldam wordt gerund door Ebe van Riesen en Jeroen Kool, die bekend staan als behendige ondernemers op de vastgoedmarkt. De laatste tijd kopen ze meer en meer winkel- en horecaruimtes in de buurt op.
Volgens Dols, die anderhalve maand geleden de huur opzegde van haar winkel, komen de mannen van Singeldam Vastgoed persoonlijk langs bij de zittende huurders. Vaak met een vriendinnetje of ‘nichtje’ aan de arm voor wie ze het pand gekocht zouden hebben. Zo hopen ze – volgens Dols – duidelijk te maken dat ze het pand voor eigen gebruik gaan aanwenden. Al snel volgt het voorstel de zaak even onderhands te regelen.
De rechten van huurders
Volgens Scharenborg weten veel ondernemers weinig van hun rechten als huurder en worden ze al snel geïmponeerd door de aanpak van de vastgoedjongens. “Een rechtszaak durven ze vaak niet aan, omdat ze natuurlijk een minder lange adem hebben dan de tegenpartij. Uiteindelijk rest dan alleen de mogelijkheid om zich voor zoveel mogelijk geld te laten uitkopen en hun heil elders te zoeken.”
Roofbouw noemt de ondernemersvereniging van de straatjes de werkwijze van de vastgoedhandelaren. Samen met de ondernemersvereniging en de Kamer van Koophandel, die de bedrijfshuuradviescommissie oprichtte, doet de straatmanager er veel aan om ondernemers te ondersteunen en ze op te hoogte te brengen van hun rechten.
De verhuur in de Negen Straatjes gaat via B&O Retail. Michiel Hoitsma, partner van B&O Retail, begrijpt het commentaar van ondernemers over het veranderende karakter van de buurt, tegelijkertijd weerlegt hij het probleem. “Huurderswisselingen ontstaan niet zozeer onder druk van verhuurders, maar door tegenvallende omzetten en doordat er bijvoorbeeld geen opvolging is geregeld.” Dit is de afgelopen jaren volgens Hoitsma het geval geweest bij onder meer Laura Dols in de Wolvenstraat, slagerij Korrel in de Runstraat, meubelzaak Ozenfant en Schiltkamp Stoffering & Meubelen in de Huidenstraat, PilarChica schoenen en Le Coq Sportif in de Wolvenstraat en Eastpak in de Hartenstraat. “Ik kan me de vrees van de ondernemers heel goed voorstellen, maar het is een normale gang van zaken dat een charmant winkelgebied wordt ontdekt door merken die met een winkel op zo’n locatie een beleving willen neerzetten. Ik ben niet bang voor het verlies van de diversiteit in de straatjes. Sterker nog, ik ben er zelfs van overtuigd dat het er alleen maar unieker op wordt.”
Wat nu in de Negen Straatjes gebeurt, gebeurt vaker, ook op andere plekken in de stad. Zo is de Cornelis Schuystraat de afgelopen twintig jaar van een ingeslapen dorpsstraat – met winkels die tussen de middag dicht waren – veranderd in een kosmopolitische winkellaan. Dat soort veranderingen is niet te stoppen. In het buitenland gaat het net zo. Neem de wijk Soho in New York: ook daar hebben de zelfstandige winkeliers plaats moeten maken voor de luxemerken. En het zal niet lang meer duren voordat de goedkope curryrestaurants in de Londense straat Brick Lane, in East End, plaats moeten maken voor boetieks van exclusieve merken.
De opmars van de exclusieve merken
Vastgoedman Hoitsma sloot onlangs een contract met Mercedes-Benz en Lomography, een zaak voor analoge fotografie; binnenkort opent een winkel op de hoek van de Wolvenstraat en de Herengracht. Hij wil maar zeggen: er komen niet alleen maar kledingwinkels in de straatjes. “De Negen Straatjes zijn aantrekkelijk voor exclusieve merken. Niemand hoeft bang te zijn dat de ruimtes verhuurd worden aan telecombedrijven en winkels als Blokker,” aldus Hoitsma. Volgens de makelaar kunnen ze de huur wel betalen, maar willen ze er niet zitten vanwege de geringe winkeloppervlakte en de doelgroep.
De ondernemersvereniging is juist bang dat op termijn panden leeg komen te staan omdat niemand nog bereid is om de hoge huren te betalen. “Er staat zeker druk op het winkelbestand,” zegt Paul te Grotenhuis van CWB Mitex. Die brancheorganisatie voorspelde eind vorig jaar dat circa dertig procent van de winkels de komende jaren zal verdwijnen onder druk van de opkomst van internet, hoge huren en opvolgingsproblemen bij familiebedrijven. “Maar dat geldt vooral voor de straten rondom de drukke winkelgebieden, de zogenoemde aanloopstraten. Op de toplocaties als de Haarlemmerstraat en Haarlemmerdijk en de Negen Straatjes zal niet zo snel leegstand ontstaan,” zegt Te Grotenhuis.
En toch is een aantal grote merken, waaronder internationale labels als Strellson, Le Coq Sportive en Paul Frank, alweer vertrokken uit de Negen Straatjes. In hun plaats zijn Nederlandse merken als Vanilia en Scotch & Soda gekomen. Natuurlijk in de veronderstelling dat in een winkel in één van de Negen Straatjes gegarandeerd flink wordt omgezet. “Maar dat het hier op zaterdag zwart ziet van de mensen wil niet zeggen dat de omzet waanzinnig is,” zegt Bijkerk. Dols: “Ik heb het idee dat de straatjes overschat worden. Mensen lopen niet zo doelgericht door de straatjes als bijvoorbeeld door de PC. Het is ook een plek om te flaneren. Kopen is vaak bijzaak.”