Hoe Nederlandse vrouwen zich kleden, daar wordt nogal eens honend over gedaan. Terecht? ‘Het is tenminste authentiek.’
Door: Bregje Lampe | Eerder gepubliceerd op 3 september 2016 in Volkskrant magazine
In de eerste paar nummers van de Nederlandse Vogue had fotograaf Peter Stigter een rubriek met straatmodefoto’s: het was de bedoeling dat hij alle foto’s voor die rubriek hier in Nederland zou maken. Dat voornemen is al na een paar nummers gesneuveld. ‘Het was een drama. Want de beste looks van het seizoen, de looks die je wilt zien in Vogue, vind je niet terug in het Nederlandse straatbeeld. Terwijl ze in Milaan en Parijs wel te vinden zijn. Ook buiten de modeweken om’, zegt Stigter. Je kunt Stigter uittekenen in een T-shirt en een spijkerbroek, maar hij fotografeert al dertig jaar alle belangrijke mode-weken in Parijs, Milaan, New York en Amsterdam.
Nederland heeft wel bepaalde looks die het straatmodebeeld domineren, maar die halen de Vogue niet. U kent er vast een paar. De Humanoid-look: een tuniekachtige bovenkant en een grof gebreid vest met een legging en stoere laarsjes eronder, naar het bekende merk dat zulke kleding maakt. De King Louie-look: verstandige pumps en een knielange stretchjurk met een vrolijke bloemenprint, een berucht ontwerp van het gelijknamige merk dat al zestien jaar favoriet is onder bakfietsmoeders. De Ibiza-look: duur hippie-achtig spul met borduursels en franjes dat Danie Bles en Sylvie Meis ook dragen, of een goedkope variant daarvan. De windjack-look: iets praktisch met een spijkerbroek, een trui en een windjack.
Nonchalant
Het is allemaal te beige, te weinig uitgesproken en te praktisch voor Vogue. Ook de Nederlandse editie van de modeglossy verkoopt dromen: de redactie wil straatmodebeeld dat zo van de catwalk lijkt te komen. Maar dat is hier dus nauwelijks te vinden, volgens Stigter. Nu staan Nederlanders ook niet bekend om hun stijlgevoel. Terwijl over het kleedgedrag van Italianen en Fransen steevast lovend wordt gesproken, wordt dat van Nederlanders op zijn best samengevat als ‘makkelijk’ en ‘nonchalant’.
Maar de aandacht voor mode is de afgelopen jaren wel flink toegenomen, zowel in traditionele media als op sociale media zoals Instagram.
Beweegt het straatbeeld dan niet mee? In Parijs hoef je maar een paar uur op een straathoek rond te hangen om vrouwen te spotten die zwierige plooirokken tot op de kuit combineren met blouses met kostschoolachtige kraagjes en ballerina’s. Ook lopen er volop vrouwen die er zelfs in een licht oversized mannenpak of een overall nog elegant uitzien.
De Nederlandse variant op dat soort outfits heeft al snel iets slonzigs. Boven een plooirok komt een sweater, want kostschoolkraagjes zijn hier niet gewild. De ballerina’s worden vervangen door praktische veterschoenen of enkellaarsjes met een niet al te hoge hak. Oversized mannenpakken of overalls komen evenmin lekker uit de verf. Misschien zijn de meeste Nederlandse vrouwen simpelweg te groot om die met gratie te kunnen dragen?
Afgebladderde nagellak
Nog zoiets: met natte haren of afgebladerde nagellak de straat op? Dat zou een Italiaanse nooit doen. Of gewoon de tas van gisteren bij de outfit van vandaag? Ligt eraan of de kleur en het formaat wel bij de look passen. Simpel en licht overdreven gesteld gaat het er in Italië en Frankrijk op modegebied niet in eerste instantie om hoe praktisch iets is, maar hoe het eruitziet. In Italië moet mode lekker zijn, terwijl Françaises scoren met het befaamde je-ne-sais-quoi. Lekker wordt in Nederland al snel ordinair en je-ne-sais-quoi ziet er niet nonchalant-chic, maar ronduit slordig uit.
We hoeven trouwens niet per definitie naar het zuiden voor een verzorgder straatmodebeeld. Inwoners van de Scandinavische landen kunnen er ook wat van met hun sobere kledingstijl: daar ziet minimalisme er niet uit als vergeetachtigheid.
Dus de clichés kloppen toch? Ja, wij Nederlanders zijn praktisch ingesteld. We willen kleding waarin we kunnen fietsen en we zonder gedoe de kinderen van de crèche kunnen halen. En het mag ook allemaal niet te veel kosten.
Lekker makkelijk
De Nederlandse modesuccessen die het straatbeeld domineren (dus niet Viktor & Rolf en Iris van Herpen), houden rekening met typisch Nederlandse mode-eisen – u kunt ook zeggen: modedeugden – als betaalbaarheid en draagbaarheid. Scotch & Soda is een goed voorbeeld. Niet te duur, wel modieus maar dan zonder dat het al te ingewikkeld is. Alle kleding van Scotch & Soda heeft iets nonchalants en is geïnspireerd op de bohemienlook van het Franse modemerk Isabel Marant. Nog een paar voorbeelden: de legging van Monique van Heist, die zit na zes jaar nog steeds in de collectie, ze verkoopt er ongeveer achthonderd per jaar. En de stoere en comfortabele kleding van modemerk Humanoid, dat dit jaar vijfendertig jaar bestaat.
Ook de bloemetjesjurk van King Louie, waarop Ann Berlips en George Cramer een succesvol mode-imperium bouwden, is een typisch Nederlands modesucces. Net als de zakelijke variant daarop: de veelzijdige knielange jurken van LaDress, het modemerk van Simone van Trojen uit Amsterdam Oud-Zuid. De triomf van de spijkerbroek is ook zoiets. Nergens zitten zoveel denimmerken als in Amsterdam, waar elk jaar de Amsterdam Denim Days worden georganiseerd.
De kledingstijl van de Nederlander is ontstaan in de 17de en 18de eeuw, toen de overtuiging was dat te veel aandacht voor luxe en uiterlijk vertoon maar zou afleiden van de wezenlijke dingen in het leven. De Hollandse regentencultuur stond haaks op de uitbundige hofcultuur in Italië en Frankrijk. Terwijl hier het calvinisme hoogtij vierde en de adel bij voorkeur sober zwart droeg, pronkte de Italiaanse en Franse adel met bijzondere kledingstukken die ze op maat lieten maken door couturiers.
Het diepgewortelde calvinistische gedachtegoed heeft ertoe geleid dat het in Nederland jarenlang not done was te laten zien dat je veel geld uitgaf aan uiterlijk vertoon. De angst om spreekwoordelijk met je kop boven het maaiveld uit te steken, leeft hier nog steeds. En dus is het nog steeds niet vanzelfsprekend dat bezoekers van bijvoorbeeld een opera op hun allerbest gekleed gaan.
Groeiend modebesef
Maar we zijn wel een eind opgeschoten ten opzichte van de 17de eeuw. ‘De Nederlandse vrouw is op modegebied behoorlijk geëmancipeerd. Ze kleedt zich niet om iemand anders te plezieren. Terwijl Italiaanse vrouwen hun vrouwelijkheid onderstrepen met hun kleding en Franse vrouwen mode gebruiken om zich te wapenen, doen Nederlandse vrouwen hun eigen ding. Dat heeft consequenties: het ziet er al snel een beetje slonzig uit. Op de foto werkt dat niet’, zegt Peter Stigter.
‘Toch is het glas voor mij halfvol. In mijn dagelijks leven in Tilburg zie ik veel outfits waarvan ik niet onder de indruk ben. Ik heb de afgelopen dertig jaar veel zien veranderen. Mode is niet langer iets in de periferie van de samenleving. Er is echt meer modebesef gekomen in Nederland, zeker bij de jongere generatie.’ En dat zijn Nederlandse straatmodefoto’s de pagina’s van Vogue niet halen, wil niet zeggen dat ze niet deugen. Stigter verkoopt die foto’s wél aan buitenlandse bladen, zoals de Duitse Glamour en de Russische Cosmopolitan. ‘Die redacties zien het Nederlandse kleedgedrag als bohemien. Ze gebruiken het straatbeeld van hier als inspiratie voor hippie-achtige looks of op denim geïnspireerde trends’, zegt Stigter.
‘Ik vind het onzinnig dat Nederlanders hun eigen kleedgedrag zo vaak naar beneden halen’, zegt Selina Johnston, hoofd inkoop van de Bijenkorf. Johnston kwam drie jaar geleden van Engeland naar Nederland. Het is volgens haar een misverstand dat iedereen er in het buitenland zoveel beter uitziet. Te krappe kleding, lelijke synthetische windjacks en afgetrapte schoenen komen in Engeland net zo vaak voor. ‘Alleen in Italië en Frankrijk gaan de mensen over het algemeen beter gekleed. En dat is logisch: die landen hebben van oudsher een rijke modehistorie en beroemde modehuizen. Maar Nederlanders durven meer’, zegt Johnston.
Ook Liam Maher, design- en branddirector van het jeansmerk Denham, is positief over de Nederlandse kledingstijl. De Brits-Amerikaanse Maher, die met zijn dandyachtige outfits vaak op modeblogs verschijnt, kwam in 2001 naar Nederland voor een baan als creative director bij Oilily, waar hij zeven jaar heeft gewerkt. De afgelopen vijftien jaar heeft hij een studie gemaakt van het Nederlandse kleedgedrag.
Zijn conclusie? ‘Nederlanders zijn op hun eigen manier heel inspirerend. Hier zag ik voor het eerst een vrouw die een rok over een broek droeg. Dat beeld staat me nog steeds bij, omdat het zo typerend is. Ze droeg het niet omdat het mode was, want dat was het toen niet, maar omdat ze er zin in had. Nederlanders zijn non-conformistisch, kleurrijk en praktisch. De hippiebeweging heeft veel invloed gehad op het straatbeeld, wat dat betreft is Nederland vergelijkbaar met San Francisco.’
Eigenzinnig
Nog meer typisch Nederlands: ‘De hoeveelheid denim. Nergens ter wereld worden zo veel spijkerbroeken gedragen als hier. En ze worden vaak origineel gecombineerd. Het leuke aan Nederlanders vind ik dat jullie zo eigenzinnig zijn. Jullie laten je niet voor de gek houden door de reputatie van een merk. Nederlanders zijn over het algemeen niet zo happig op dure merken’, zegt Maher. ‘Maar ik denk dat de invloed van social media tegenwoordig sterker is dan die van het calvinisme. Over mode wordt hier de laatste tijd niet meer zo laatdunkend gedaan. Dat zie je terug op straat, met name bij de jongere generatie.’ Ook Selina Johnston zegt: ‘Ik zie steeds meer mensen moeite doen om goed voor de dag te komen.’ En nee, die zitten niet alleen maar in Amsterdam. Ze vindt Rotterdam zeker zo interessant.
Een groeiend modebesef wil nog niet zeggen dat de Nederlandse straatmode op termijn kan concurreren met die van de catwalk. Maar wat geeft dat? Het is tenminste origineel. ‘Een paar maanden geleden bezocht ik Pitti Uomo, de mannenmodebeurs in Florence. Daar zag ik veel goed geklede mensen, maar die dragen gewoon de laatste mode’, zegt Maher. ‘Mode en kleding zijn voor mij twee verschillende dingen: we dragen allemaal kleding, maar lang niet iedereen is met mode bezig. Aan kleding kun je zien waar iemand vandaan komt. Dat is toch leuk en interessant? Daarom zie ik liever die typisch Nederlandse nonchalance en stoerheid, dan overal dezelfde modieuze looks.’